Εθνικισμός και σεξουαλικότητα

"Η υποστασιοποίηση της κατηγορίας της ‘γυναίκας’ και του ‘οµοφυλόφιλου’ είναι µια από τις οργανωτικές και ρητορικές αρχές των εθνικισµών. "  To άρθρο αναδημοσιεύεται από http://wp.me/pyR3u-7wn





Στο τέλος της ταινίας Without you I’m nothing η πρωταγωνίστρια Σάρα Μπερνάρ τυλίγεται µε µια αµερικάνικη σηµαία. Με αυτόν τον τρόπο εκθέτει το σώµα της ως εθνικό σώµα, δίνοντας µια παράσταση θηλυκότητας και γκροτέσκου πατριωτισµού. Η Μπερνάρ κάνει το σώµα της σηµαία για να ταυτίσει µια ερωτική φαντασίωση που φωνασκεί µε µια φαντασίωση που υποβόσκει, αλλά είναι παρόλα αυτά παρούσα: την εθνική φαντασίωση(1). Η πειθαρχική αυτή δέσµευση του σώµατος στην εθνική εικονοποιϊα, η οργάνωση του εαυτού και των σεξουαλικών µεταβλητών του σε τελετουργικές εικόνες που αναφέρονται στο έθνος, δείχνουν τα σηµεία στα οποία οι δύο σχέσεις διασταυρώνονται και διεκδικούν από κοινού το σχηµατισµό ενός αναπόδραστου πλέγµατος. Οι βιοπολιτικές προσταγές µορφοποιούν το πλέγµα αυτό καθώς «πραγµατώνονται µέσω των διαπλοκών βιολογικής και πολιτικής ύπαρξης, κοινω-νίας και σεξουαλικότητας, σώµατος και πληθυσµού, εθνικής πολιτικής και αναπαραγωγικής στάσης των κοινωνικών υποκειµένων»(2). Η ταξινόµηση και κατ’ επέκταση έλεγχος των πειθαρχικών υποκειµένων µε επιθυµίες που έχουν υποβληθεί και όχι µε νόµους που επιβάλλονται κατευθύνει τις δύο σχέσεις, αν ακολουθήσουµε το σχήµα του Φουκώ για την θετικότητα της εξουσίας και τη δυνατότητά της να παράγει επιθυµίες και ηδονές.

Στις πατριωτικές εξάρσεις εµφανίζεται µια συλλογική επιθυµία οικειοποίησης του έθνους για ευχαρίστηση, για την απόλαυση του συνανήκειν και της δυνατότητας δηµόσιας παρουσίασης του εαυτού κάτω από µια αξιοσέβαστη στέγη. Άλλωστε ο εθνικισµός βιώνεται και µε όρους ‘αγάπης για την πατρίδα’, δηλαδή µε µια έννοια ερωτικοποιηµένης προσκόλλησης. Με αντίστοιχους εξουσιαστικούς µηχανισµούς καταναγκάζονται σώµατα και επιθυµίες να υποβληθούν στις έµφυλες και σεξουαλικοποιηµένες νόρµες µε αντάλλαγµα µια αναγνωρισµένη κοινωνική ύπαρξη που υπόσχεται η υπόδηση των κανονιστικών αυτών ρόλων. Στο περιορισµένο αυτό κείµενο θα αναζητήσουµε τον τρόπο µε τον οποίο συνοµιλεί η κατασκευή κανονικών σεξουαλικοτήτων, έµφυλων και εθνικών υποκειµένων για να επανατοποθετήσει το πεδίο του πολιτικού. Γιατί τελικά πρόκειται για την κατασκευή του υποκειµένου και τον έµφυλο και εθνικό τόπο που αυτό ανήκει ή δεν ανήκει. H διαπλοκή τους αναφέρεται στον τρόπο που το εθνικό φαντασιακό εµπεδώνεται µέσα από ρυθµίσεις της καθηµερινής ζωής.
Στην ανάδυση ενός λόγου που δεν διακρίνει το έθνος, το φύλο, τη σεξουαλικότητα ως αυτόνοµες, αποκλειστικές, περιχαρακωµένες κατηγορίες, συνέβαλε καθοριστικά το έργο του Mosse Nationalism and sexuality. Το έργο του διερευνά τη διπλή ιστορία ευρωπαϊκού εθνικισµού και ‘ευπρεπούς’ σεξουαλικότητας όπως εµφανίστηκαν από κοινού στο τέλος του 18ου αι. Ο Μosse δεν περιέγραψε µόνο πώς η ανάπτυξη των µοντέρνων εθνικισµών στην Ευρώπη επηρέασε την κατασκευή των µεσοαστικών νορµών για το σώµα και τη σεξουαλική διαφορά. Επίσης έδειξε πώς αυτοί οι κώδικες αστικής ηθικής επηρέασαν την ανάδυση των φασιστικών εθνών κρατών τον 20ο αι. Η ανάλυσή του άνοιξε το δρόµο για περαιτέρω διερευνήσεις.
Εδώ θα διερευνήσουµε δύο κόµβους/ συναντήσεις των λόγων αυτών. Η απεικόνιση του έθνους ως ανδρική αδερφότητα συνοµιλεί µε την κατασκευή της επιτακτικής µητρότητας, καθώς εµβληµατοποιούν το έθνος πάνω στο έδαφος της διµορφικής έµφυλης τάξης. Κάθε ‘ένδοξο παρελθόν’ βρίθει τέτοιων παραδειγµάτων, γι’ αυτό και θα αρκεστούµε σε µια παράθεση στιγµών που ενδεικτικά τεκµηριώνουν χωρίς να εξαντλούν την υπόθεση αυτή. Τα παραδείγµατα που θα µπορούσαν να τεκµηριώσουν µια τέτοια υπόθεση εργασίας, εκτείνονται σε µήκη και πλάτη τα οποία επιβεβαιώνουν τον πυρήνα αυτής της θέσµισης παρόλα τα διαφορετικά συγκείµενα µέσα στα οποία βιώνονται και αξιολογούνται.
Το έθνος ως ανδρική αδερφότητα
Ο εθνικισµός πριµοδοτεί µια µορφή ανδρικού δεσίµατος αποκλείοντας άλλες δυναµικές επανασηµασιοδότησης του φύλου και της σεξουαλικότητας. Η παθιασµένη αυτή ανδρική αδερφότητα διατυπώνεται µε όρους συγγένειας και προβάλλεται στην αποµόνωση και ποινικοποίηση των Άλλων συναφειών(3). Έτσι κι αλλιώς, το φύλο και η σεξουαλικότητα συνιστούν επιτακτικές κατηγορίες που τοποθετούν τα υποκείµενα σε συγκεκριµένες θέσεις, αποτελώντας για τον ίδιο λόγο µεταβλητές ξενότητας που αποκλείουν από την καρδιά της κοινωνικότητας όσες και όσους δεν συµµετέχουν στη νόρµα για το ανθρώπινο που για τα δεδοµένα της νεωτερικότητας είναι ο λευκός, δυτικός, ετεροσεξουαλικός άνδρας.
Το άρθρο Tea rooms and sympathy or the epistemology of water closet του Lee Edelman(4) δείχνει πώς όταν ο ανδρικός οµοερωτισµός διαρρηγνύει τη δηµόσια σφαίρα συνιστά απειλή για το πρότυπο του εθνικού φαντασιακού. Όπως υπογραµµίζει ο Sasho A. Lambevski «Το κράτος αναπαρίσταται ως άνδρας. Το να υπερασπίζεται κανείς το κράτος σηµαίνει να υπερασπίζεται την αρρενωπότητά του, ο οµοφυλόφιλος είναι εξ ορισµού µια απειλή»(5). ‘Στη µεταπολεµική Αµερική η διείσδυση ισοδυναµεί µε προδοσία. Επιβιώνει ένας µακαρθισµός σύµφωνα µε τον οποίο η οµοφυλοφιλία και άλλες σεξουαλικές ‘αποκλίσεις’ είναι επικίνδυνες για την εθνική ασφάλεια στην Ουάσιγκτον. Αυτή η σηµείωση έγινε µετά τη σύλληψη του Walter Jenkins µε έναν άλλο άνδρα σε ένα υπόγειο κοντά στο γραφείο του στον Λευκό οίκο 3 βδοµάδες πριν τις προεδρικές εκλογές της Αµερικής. Ο Jenkins είχε συλληφθεί και παλιότερα ωστόσο το µητρώο του διέφυγε τόσο του λευκού οίκου όσο και του FBΙ, ενώ ο ίδιος είχε πρόσβαση σε απόρρητες πληροφορίες του κράτους. Ένα άρθρο σχετικό υπογράµµιζε το άγχος που αντικειµενικά προκαλεί η κατάσταση αυτή στη χώρα, αφού οι πληροφορίες αυτές βρίσκονταν στα χέρια ανθρώπου που εύκολα υπόκειται σε εκβιασµούς από ‘εχθρούς.’ Γι’ αυτό και οι σεξουαλικές αυτές επαφές, όπως ο αλκοολισµός και η εξάρτηση από ναρκωτικές ουσίες γίνονται κατανοητές ως ψυχικές ασθένειες. Όταν ξέσπασε το ‘σκάνδαλο’, ο Jenkins παραιτήθηκε και στη συνέχεια µεταφέρθηκε στο νοσοκοµείο, όπου φρουρούνταν επί 24ωρου βάσεως λόγω υψηλής πίεσης και νευρικής εξάντλησης. Ο πρόεδρος Johnson διέταξε την εξέταση του ζητήµατος. Η έρευνα κατέληγε στο συµπέρασµα ότι ο Jenkins δεν απείλησε την ασφάλεια και τα συµ-φέροντα των ΗΠΑ. Κρίθηκε ότι ο κατηγορούµενος δεν ήταν ‘βιολογικά’ οµοφυλόφιλος και η αδυναµία του αυτή συνδέθηκε µε την σωµατική και ψυχική του εξάντληση από την αφοσίωσή του στα καθήκοντα απέναντι στην πατρίδα.
Η στιγµή είναι κοµβική για το ιδεολογικό πλαίσιο εντός του οποίου κατανοείται η συνύφανση της αρρενωπότητας (ως αντίστιξη της οµοφυλοφιλίας) και της αµερικανικής εθνικής ταυτότητας. Οι ίδιοι οι ανταγωνισµοί των κρατών εκφράζονται ως µετωνυµίες αρρενωποτήτων που συγκρούονται. Με αφορµή το παραπάνω εθνογραφικό παράδειγµα εκτίθεται η νευρικότητα που προέκυψε στον τύπο σχετικά µε τη χαρτογράφηση των σωµάτων και των συµπεριφορών τους. Την ίδια εποχή στην Αµερική διάφοροι λόγοι συµφωνούν στην προστασία του εθνικού ιδεώδους που απειλείται από όσους προσπαθούν να ‘διεισδύσουν’ σε αυτό. Σ’ ένα άρθρο του περιοδικού Life προσφέρεται ένα είδωλο του gay άνδρα προκειµένου αυτό να αποτελεί µια εικόνα εντοπίσιµη από το κοινό. Η διαφορά του παθολογικοποιηµένου ‘αποκλίνοντος’ σώµατος θα έπρεπε να είναι διάφανη. Παρόλα αυτά δίνονται κάποιες επιπρόσθετες απεικονίσεις του για τις περιπτώσεις που µπορεί και να διαφεύγουν. Ένας δηµόσιος κίνδυνος που πρέπει να ελεγχθεί, καθώς απειλεί να µολύνει το δηµόσιο σώµα. Υπογραµµίζονται τα λάθη στην ‘αλήθεια’ του φύλου, όπως παριστάνεται στην ανατοµία και την επιτέλεση του φύλου. Μια άλλη απόρροια της κατασκευής αυτού του συστήµατος γνώσης που κατηγοριοποιείται πια ως ‘οµοφυλοφιλία’ είναι η συναινετική εσωτερίκευση των συστηµάτων επιτήρησης που προωθούνται από το κράτος και περιλαµβάνονται στις δοµές χωρίς αντιστάσεις. Μια άλλη µεταβλητή που επιδρά στην ευθυγράµµιση αυτών των µορφών επαφής µε την εθνική προδοσία αποτελούσε η σύνδεση της µη ιατρικοποιηµένης δηµόσιας οµοφυλοφιλίας και του κοµµουνισµού στη ρητορική του ψυχρού πολέµου. Ο οµοφυλόφιλος είναι ένας κατάσκοπος, ένας µη εντοπίσιµος εχθρός. Η κοινωνική µη- ορατότητα που απολαµβάνουν οι gay άνδρες, προκαλεί ανησυχίες τις οποίες προσπαθεί να καθησυχάσει η ετεροσεξιστική µυθολογία εγκαθιστώντας ορατούς κώδικες και σηµεία από τα οποία µπορεί να διευκρινιστεί η ‘σεξουαλική διαφορά’. Το δράµα που εκτυλίσσεται µε σενάριο την αναποφασιστικότητα της διάκρισης των φύλων θα αφήσει τις αρρενωπότητες εκτεθειµένες στον ίλιγγο της δυνητικής τους αποσύνθεσης.
Στην οργάνωση των φύλων επιστρατεύεται ιστορικά η τοπολογική οριοθέτηση σε σχέση µε τις δυναµικές της δηµόσιας, αλλά και της ιδιωτικής σφαίρας. Η εθνική αυτοεικόνα της Αµερικής προβλήθηκε καταλυτικά στο αµερικάνικο όνειρο των προαστίων: η αστική οικογένεια που στεγάζει στο ασφαλές της σπιτάκι τον ηθικό της εφησυχασµό. Η οµοφυλοφιλία που διαβρώνει τη φαντασίωση αυτή αντιµετωπίζεται ως µη αµερικάνικο προϊόν πρόσµειξης µε άλλους πολιτισµούς κατά τη διάρκεια του πολέµου.
Έλληνας ποτέ…
Επιστρέφοντας σε πιο οικεία τοπία, αν και διέπονται από τους ίδιους ρηµατικούς τόπους που προηγήθηκαν, στην ελληνική βιβλιογραφία το βιβλίο του Γιάννη Γκολφινόπουλου ‘Έλληνας ποτέ..’ θα ανταποκριθεί σε όσα συνέβησαν την φρικαλέα νύχτα της 4ης Σεπτεµβρίου του 2004. Μετά από τον ποδοσφαιρικό αγώνα Αλβανίας-Ελλάδας που έληξε µε το αποτέλεσµα του 2-1 ακολούθησε µια νύχτα βίας από Έλληνες σε Αλβανούς σε όλη τη χώρα, η οποία κορυφώθηκε στη δολοφονία του Γκράµος Παλούσι. Το σηµείο αυτό στο οποίο ο νεοελληνικός εθνικιστικός λόγος έκανε µια στάση δραµατική, ενοικήθηκε κατεξοχήν από αρρενωπότητες που στοιχηµάτιζαν πάνω στο «ποιος, ποια είδη υποκειµένων είναι (πραγµατικοί) Άνδρες.»6 όπως προφανώς θα έπρεπε να είναι αυτοί που ανήκουν σε ένα περήφανο έθνος, αποκαλύπτοντας την ανασφάλεια για την οποία τρέµει αυτός που καθηµερινά πρέπει να αποδεικνύει πόσο άνδρας είναι, που πρέπει να δείχνει πόσο του αξίζει η τιµή της κανονιστικής αρρενωπότητας. Ο καθηµερινός λόγος των δύο διακυβευµάτων, του διάχυτου κοινωνικού φασισµού και της πατριαρχικής συµβολικής τάξης έδρασε, ώστε η βία αυτή να πάρει τέτοια νοµιµοποιηµένη έκταση.
Η αρρενωπότητα απαντάει σ’ ένα ερώτηµα θεµελιακό για τον τρόπο µε τον οποίο υπάρχουν τα υποκείµενα, το ‘πώς είναι ο άνδρας’. Η νύχτα αυτή έδωσε µια απάντηση σε αυτό το ερώτηµα. Αυτοί που δουλεύουν για µας δεν δικαιούνται να πανηγυρίζουν. Ήδη αυτή η ανισότητα µας κάνει πιο πολύ άνδρες από αυτούς. «Η ‘Αλβανική’ αρρενωπότητα δεν είναι µόνο η αρρενωπότητα του ‘κατώτερου’ αλλά και µια ‘κατώτερη’ αρρενωπότητα»8. Το σύµβολο του τσολιά το οποίο ήρθε στο προσκήνιο αυτής της νύχτας εφόσον ένα από τα συνθήµατα που κυριάρχησαν ήταν το ‘είναι βαριά η πούτσα του τσολιά’ συµπυκνώνει επίσης ως φιγούρα τις φαντασιακές σηµασίες µε τις οποίες είναι επενδυµένη η πρόταση αυτή και εν προκειµένω µε τις λογοθετικές κατασκευές για τις οποίες συζητάµε. «Η κυριαρχία επί του αντιπάλου στα πλαίσια του ποδοσφαίρου είναι µια κυριαρχία αρσενική. Μια κυριαρχία πάνω στο θηλυκό, πιο συγκεκριµένα, πάνω στο αρσενικό που εκθηλύνεται»(8). Ο τσολιάς είναι ο πιο αρσενικός από όλους τους αντιπάλους, απέναντι στους οποίους και θα κυριαρχήσει. Το ασυγχώρητο της υπόθεσης είναι ακριβώς το γεγονός ότι η ανασφαλής αυτή βεβαιότητα του αρσενικότερου όλων τσολιά βεβηλώθηκε ανελέητα, όταν η ελληνική οµάδα, µετωνυµία του συµβόλου αυτού, ηττήθηκε από κατώτερους, από ξένους. Και αυτό έπληξε θανάσιµα τον ανδρισµό τους.
Εθνική συνείδηση και η κατασκευή της καταναγκαστικής θηλυκότητας
Σε µια στιγµή έντονης κοινωνικής κινητοποίησης µε αφορµή εκπαιδευτικές µεταρρυθµίσεις, η βουλευτίς Φάνη Πάλλη Πετραλιά µε την ιδιότητα της ‘µητέρας’ εγκαλεί τους εµπλεκόµενους ως ‘έφηβους γιους’ να φερθούν ώριµα(9), να υποκλιθούν στη θέληση του πατρικού κράτους. Οι γυναίκες, εξ ορισµού αποκλεισµένες από τα όρια του πολιτικού σώµατος, ως οι Άλλοι του καταστατικού του υποκειµένου, εισέρχονται σε αυτό µόνο έχοντας θυσιάσει κάτι από τη δοµή του εαυτού και της αυτονοµίας τους. Στο πρόγραµµα αυτό µετέχει η εξιδανίκευση της µητρότητας και ο αποκλεισµός µη παραγωγικών σεξουαλικοτήτων και άλλων επιλογών. Η µητρότητα εγκαλείται ως προϋπόθεση της ιδιότητας του πολίτη, επιβεβαιώνοντας για ακόµα µια φορά την εισδοχή των γυναικών στο πολιτικό σώµα υπό όρους. Η υποδοχή αυτή επιφυλάσσεται για όσες αποκλίνουν από το µοντέλο του έλλογου αρσενικού καρτεσιανού υποκειµένου της νεωτερικότητας. Η δυσκολία πρόσβασης σ’ ένα αυτόνοµο καθεστώς υποκειµένου αποτελεί ένα χάσµα που εγγράφεται και στον ψυχικό τόπο.
..εθνική εµµονή µε τη γονιµότητα..(10)
Το εγχείρηµα της Αθηνάς Αθανασίου στο άρθρο της Η πειθαρχία της συνέχειας: Χρόνος, σώµα και βιοπολιτική στη σύγχρονη Ελλάδα παρακολουθεί το αντηχείο της ‘δηµογραφικής αγωνίας’ όπως διαµορφώθηκε κατά τη δεκαετία του ’80, την έκρηξη δηλαδή λόγων γύρω από τη µείωση τη γεννητικότητας που σηµειώθηκε τότε. Το κείµενο εκδιπλώνει την εµπέδωση λόγων φύλο-σεξουαλικότητα-αναπαραγωγή-συγγένεια προ-κειµένου για την οριοθέτηση της δηµόσιας σφαίρας εντός της οποίας κάποια υποκείµενα αποκτούν σηµασία και άλλα τη στερούνται. Ο δηµογραφικός λόγος «συγκροτεί τη φαντασιακή κατασκευή του έθνους κράτους ως κλειστού και ενιαίου Όλου του οποίου το παρόν και το µέλλον διακυβεύονται στις ‘ευαίσθητες’ ζώνες επαφής τόσο µε όµορους όσο και µε εισρέοντες Άλλους»(11). Το γυναικείο σώµα µε τις ‘αντικειµενικές’ του αναπαραγωγικές δυνατότητες βαρύνεται και σηµαίνεται από την ηθική ευθύνη της διεκπεραίωσης αυτής της εθνικής αποστολής. Η ανταπόκριση στην επιταγή της αναπαραγωγής προσφέρει στα κοινωνικά υποκείµενα την απόλαυση καταρχάς της κοινωνικής αναγνωρισιµότητας που παράγεται από το υλικό του πολιτισµικά διανοητού.
Το κείµενο ωστόσο θα παρουσιάσει την υπόθεση του ‘δηµογραφικού κινδύνου’ από την πλευρά υποκειµένων που εµποδίζουν την άρθρωση αυτού του λόγου ως αρραγούς και συνεκτικού. Επικεντρώνεται συγκεκριµένα στην αποχή από την τεκνοποίηση και τον λόγο που υπερασπίζει τις επιλογές αυτών των γυναικών (κυρίως) παρόλη την κοινωνική δυσανεξία που αντιµετωπίζουν, εφόσον σηµειώνονται πολιτισµικά ως πληγές του εθνικού σώµατος. Η ευαισθησία µε την οποία προσεγγίζει αυτές τις φωνές, η οποία συνιστά και πολιτική τοποθέτηση, δίνει χώρο στο δρων υποκείµενο και τα νοήµατά του (τη στιγµή που δεν προσφέρονται κοινωνικά πεδία δράσης από τα οποία οι οριακές αυτές επιλογές να νοηµατοδοτηθούν) ώστε ενώ αυτό επιτελείται από δοµικές κανονικότητες και πολιτισµικές προσταγές ταυτόχρονα µπορεί να απονευρώσει την καθολική ισχύ που αυτές ευαγγελίζονται.
Τα ρυθµιστικά ιδεώδη του φύλου και της συγγένειας των οποίων η εκπλήρωση εξαργυρώνεται µε την υπόσχεση της ιδιότητας του πολίτη, αποκλείει από το εθνικό σώµα όσες/ ους «φέρουν το στίγµα της βιοπολιτικής ετερότητας»(12). Γιατί παρόλη την εµπρόθετη υποστήριξη της ‘απόκλισης’ που συνιστούν, οι Άλλοι του βιοπολιτικού ιδεώδους στερούνται ό, τι δεν επιστρέφουν σε κοινωνική σηµασία. Σε αυτό ωστόσο το µελαγχολικά αρνητικό πρόσηµο θα αντιπαραθέταµε την εσωτερική εγρήγορση ενός πυρήνα εαυτού που αµύνεται των κανονιστικών προταγµάτων. Η άντληση δύναµης από τα τραυµατισµένα όρια της συµβολικής και ηθικής τάξης, ανοίγει ορίζοντες για νέες ταυτίσεις και απολαύσεις.
Επίλογος
Το κείµενο αυτό επιχείρησε να ενσκήψει στα περιθώρια των κανονικοτήτων, αναπαράγοντας ως επί το πλείστον φωνές που δεν ακούγονται, φωνές των ‘από κάτω’ που διαρρηγνύουν και υπονοµεύουν τους εθνικιστικούς και έµφυλους λόγους, αξιοποιώντας εµπειρίες και διαµορφώνοντας µε το υλικό αυτό αντιλόγους που µε τη σειρά τους φτιάχνουν άλλα πεδία από τα οποία υποκείµενα εκτοπισµένα µπορούν να αντλήσουν νοήµατα για τη δράση τους. Οι πολιτικές υποστασιοποίησης αυτών των ρωγµών και των αντιδοµών που εµψυχώνουν, εξαρτώνται από την ανάλυση των κυρίαρχων θεσµίσεων. Η υποστασιοποίηση της κατηγορίας της ‘γυναίκας’ και του ‘οµοφυλόφιλου’ είναι µια από τις οργανωτικές και ρητορικές αρχές των εθνικισµών. Οι ετεροσεξουαλικοί άνδρες που προστατεύουν τις γυναίκες, τα παιδιά και τη γη τους από τις ξένες απειλές, η γένεση του έθνους – κράτους ως η (αρσενική) αρχή που θα φέρει ρυθµιστική τάξη στις απείθαρχες (θηλυκές) µάζες(13), η επιθυµία όχι µόνο να σκοτώσεις για την ανδρική αδερφότητα που είναι η πατρίδα, αλλά και να σκοτωθείς γι’ αυτήν, αποδιοργανώνονται όταν Άλλες συνάφειες και ‘αλλόκοτες’ επιλογές διασαλεύουν τις βεβαιότητες της τάξης αυτής. Το φεµινιστικό πρόταγµα της γυναικείας αλληλεγγύης που ακολούθησε το πρώτο κύµα του φεµινισµού, διασχίζοντας τα σύνορα, και οι ενδιάµεσοι τόποι που διανοείται το queer κίνηµα, είναι κάποιες από αυτές τις αντιστάσεις που η φωτοδότησή τους διοχετεύει µε έµπνευση για την αποδόµηση των εµπόλεµων κατη-γοριών που είναι τόσο το έθνος όσο και το φύλο.
Σηµειώσεις
1.Αναφέρεται στο Fear of a queer planet, ed. Michael Warner, university of Minnesota Press, Minneapolis, London
2.Αθηνά Αθανασίου, Ζωή στο όριο, Δοκίµια για το σώµα, το φύλο, τη βιοπολιτική, Αθήνα, εκκρεµές, 2007, σ. 80
3.Nationalisms and sexualities, ed. Andrew Parker, Mary Russo, Doris Sommer and Patricia Yaeger, Routledge, New York and London, σελ. 6.
4.Aπό τον τόµο Nationalisms and sexualities, ό.π. Lee Edelman, tearooms and sympathy or the epistemology of the water closet, σελ. 263.
5.Sasho A. Lambevski, Suck my nation- masculinity, ethnicity and the politics of (homo)sex, περιοδικό sexualities, sage publications, σελ. 412.
6.Αλεξάνδρα Χαλκιά, εισαγωγή στο Γκολφινόπουλος Γιάννης, ‘Έλληνας ποτέ..’, Αλβανοί και ελληνικός τύπος τη νύχτα της 4ης Σεπτεµβρίου 2004, εκδ. ισνάφι, Ιωάννινα 2007.
7.‘ Έλληνας ποτέ’, ό.π. σελ.43.
8.Στο ίδιο, σελ.44.
9.Αναφερεται στο ‘Έλληνας ποτέ..’, Αλβανοί και ελληνικός τύπος τη νύχτα της 4ης Σεπτεµβρίου 2004, εκδ. ισνάφι, Ιωάννινα 2007, σελ. 11.
10.Φράση συνοµιλήτριας της Αθηνάς Αθανασίου στην επιτόπια έρευνά της.
11.Αθηνά Αθανασίου, Ζωή στο όριο, Δοκίµια για το σώµα, το φύλο, τη βιοπολιτική, Αθήνα, εκκρεµές, 2007, σ. 83.
12.ό. π. σ.94.
13.Mary N. Layoun, Wedded to the land, gender, boundaries and nationalism in crisis, Duke University Press, Durham and London, 2001, σελ. 15.